Facebook whistleblower là từ khóa công nghệ hot nhất mấy ngày vừa qua nói về việc Facebook bị một nhân viên cũ đứng ra tố giác khá nhiều lỗi. Nổi bật nhất trong số đó bao gồm việc xem trọng tiền bạc hơn lợi ích chung của xã hội, biết rõ và làm ngơ trước tình trạng fake news, các nội dung thù địch, gây chia rẽ sắc tộc, làm sai lệch báo cáo gửi cho các nhà đầu tư và nhà quảng cáo.
Người tố cáo Facebook là ai?
Là cô Frances Haugen (37 tuổi), trước đây từng là Product Manager của Facebook chuyên phụ trách các vấn đề liên quan đến Civic Integrity của Facebook. Civic Integrity nói nôm na là công việc quản lý nội dung trên Facebook, giữ cho các nội dung trên Facebook phải luôn trung thực, chính xác và không vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng.
Trước khi nghỉ Facebook hồi tháng 5/2021, cô Haugen đã copy hàng chục ngàn tài liệu nội bộ và sau này cung cấp chúng cho các cơ quan luật lẫn truyền thông để khơi lên những vấn đề nhức nhối nhất của một mạng xã hội có hơn 2,85 tỷ người dùng này.
Rất nhiều tài liệu trong số đó đã được công khai trên chương trình truyền hình “60 Minutes” của Mỹ. Cô cũng đã đích thân ra làm chứng tại Tiểu ban Thượng Viện Hoa Kỳ hôm 5/10 vừa rồi.
Video “60 Minutes” phỏng vấn Frances Haugen:
Nội dung các bản tố cáo
Cô Haugen cho biết trong Facebook thường xuyên xảy ra mâu thuẫn lợi ích giữa làm điều tốt cho cộng đồng hay là làm điều có lợi cho Facebook. Và Facebook lúc nào cũng chọn điều có lợi cho họ trước, ví dụ như có thể kiếm thêm tiền.
Haugen cũng đã nộp ít nhất 8 bản tố cáo Facebook lên các cơ quan tài chính, nội dung của chúng chủ yếu nói về:
- Cách xử lý của Facebook về vấn đề nội dung thù địch, ‘hate speech’.
- Cách xử lý của Facebook về vấn đề sức khỏe tinh thần của các bé gái tuổi teen.
- Sự giám sát của Facebook về vấn nạn buôn người.
- Thuật toán của Facebook đề cao ‘hate speech’ như thế nào.
- Đề cao bạo lực sắc tộc.
- Chế độ chăm sóc đặc biệt dành cho những khách hàng VIP.
- Không thông báo cho các nhà đầu tư biết về sự sụt giảm của User trong một số báo cáo về Demographic.
Theo Haugen cho biết, Facebook biết rõ mạng xã hội của họ đang bị lạm dụng để phát tán các nội dung thù địch, bạo lực và fake news. Nhưng Facebook đã cố gắng che giấu chúng và chỉ xử lý một phần rất nhỏ những nội dung sai tiêu chuẩn cộng đồng đó.
Trong tài liệu của Haugen cũng có đoạn Facebook thừa nhận rằng họ xử lý khoảng 3~5% nội dung hate speech và ~0,6% các nội dung có liên quan đến bạo lực và xúi giục trên Facebook.
Facebook cũng nắm rõ được việc Instagram có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến các User tuổi teen, đặc biệt là các teengirl. Nghiên cứu cho thấy khi teen càng dùng nhiều Instagram thì họ càng có xu hướng mặc cảm về hình thể của mình. Họ dễ có cảm giác lo lắng, chán nản, khiến họ có xu hướng ăn kiêng nhiều hơn và tệ hơn nữa là có thể nảy sinh ý định tự sát.
Một tài liệu khác thì nói: “Chúng ta (Facebook) có bằng chứng từ nhiều nguồn cho thấy hate speech, những phát ngôn chính trị mang tính chia rẽ và thông tin sai lệch trên Facebook cũng như các app đang ảnh hưởng đến nhiều xã hội trên khắp thế giới.“
Một phần nữa cũng nghiêm trọng không kém đó là khi Haugen nói về việc Facebook có liên quan đến vụ bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ năm 2020. Theo Haugen, team Civic Integrity của cô đã bị giải tán không lâu sau khi cuộc bầu cử kết thúc và Facebook cũng tắt luôn các tool phòng chống fake news. Điều này dẫn đến việc Facebook bị một số người lạm dụng để truyền bá thông tin sai lệch và gây ra cuộc bạo loạn ngày 6/1/2021 ở Capitol Hill, Washington. Chính Mark Zuckerberg đã cho phép fake news được phép xuất hiện tràn lan vào thời điểm đó nhằm mục đích tạo ra các nội dung mang tính viral trên mạng xã hội của mình.
Sau cùng, một thông tin sẽ khiến cho giới quảng cáo không mấy vui đó là suốt nhiều năm liền Facebook đã không minh bạch về chỉ số Reach và Frequency, hai chỉ số khá quan trọng trong quảng cáo nội dung trên Facebook. Cụ thể, Facebook đã giấu các nhà đầu tư và các nhà quảng cáo về việc lượng User trẻ bị sụt giảm. Trong thời kỳ đại dịch COVID-19, mọi tập User đều tăng, chỉ có tập User từ 23 tuổi trở xuống là tiếp tục giảm.
Thuật toán đề cao những nội dung mang tính tranh cãi, thù hận
Cô Haugen nói chính thuật toán ưu tiên những nội dung có tính tương tác cao là nguồn gốc gây nên nhiều vấn đề của Facebook. Facebook sẽ ưu tiên hiển thị những nội dung có nhiều tương tác. Nhưng trong chính nghiên cứu của Facebook cũng cho thấy rằng những nội dung mang tính thù địch và chia rẽ thì lại dễ có được nhiều tương tác nhất. Tức giận là cảm xúc dễ tạo ra hơn so với các loại cảm xúc khác.
Facebook biết rằng nếu họ thay đổi thuật toán này theo hướng an toàn hơn cho cộng đồng thì thời gian lướt Facebook của người dùng sẽ ít lại, họ sẽ ít bấm quảng cáo hơn và dẫn đến tiền mà Facebook kiếm được cũng ít đi.
Mặt khác, Haugen cũng chia sẻ rằng CEO Mark Zuckerberg từ đầu không có ý định tạo ra một platform mang tính thù địch. Nhưng những quyết định của Mark tại Facebook tại cho phép những nội dung mang tính thù hằn và chia rẽ có độ Reach cao hơn so với những nội dung khác.
Facebook nói gì?
Sau hàng loạt đơn tố cáo và cuộc phỏng vấn “60 Minutes” đó của Frances Haugen, Facebook đã đưa ra khá nhiều thông báo, chủ yếu là bác lại những cáo buộc của Haugen và cho rằng những tài liệu của cô không đầy đủ nên không thể hiện được hết bức tranh toàn cảnh.
Facebook nói team Civic Integrity của Haugen tuy bị giải tán nhưng lượng công việc thì vẫn san sẻ sang các team khác để có thể tiếp tục hoạt động tốt hơn, đặc biệt là giai đoạn sau bầu cử.
Facebook cũng không đồng tình về việc Haugen nói những app của họ gây ra nhiều tác hại hơn là lợi. Đồng thời xác nhận lại rằng với Facebook, tiêu chí bảo vệ cộng đồng vẫn quan trọng hơn là lợi nhuận, và Facebook không liên quan đến vụ bạo loạn ngày 6/1.
Cuộc chiến chưa có hồi kết
Cô Haugen sẽ không đơn độc vì ít ra những thông tin mà cô công bố có kết quả khá tương đồng với những nghiên cứu của các tổ chức về Social Media, cụ thể là Instagram. Các nhà nghiên cứu cho biết họ đã quan sát Instagram hàng chục năm nay và thấy rằng việc tiếp xúc với Instagram quá nhiều sẽ khiến cho một bộ phận giới trẻ cảm thấy lo lắng về thân hình của họ.
Những bạn teen đủ tự tin về bản thân mình sẽ không bị ảnh hưởng xấu bởi Instagram. Nhưng với những bạn nhỏ tuổi hơn sẽ rất dễ bị ảnh hưởng.
Hiện tại cho đến hôm nay đây vẫn là chủ đề nóng nhất trong lĩnh vực truyền thông. Facebook có vẻ đang gặp hạn lớn vì liên tiếp gặp phải hai cú sốc lớn bị sập toàn cầu và bị tố giác bởi Frances Haugen. Sắp tới có thể sẽ có thêm nhiều phán quyết quan trọng của tòa án. ONTOP sẽ sớm cập nhật các thông tin này cho các bạn.